Sama sztuka walki polega w przechwyceniu energii agresora i skierowaniu jej w takim kierunku, aby uchronić siebie, a zarazem aby krzywda nie stała się samemu atakującemu i innym. Aikidoka poprzez ruchy ciała kontroluje nadchodzący atak zanim tej dojdzie celu, przekierowuje go, a następnie unieruchamia przeciwnika jedną techniką kończąc walkę. Przypomina to walkę mieczem, w której jedno cięcie zazwyczaj kończy starcie, jednak w przeciwieństwie do samej szermierki, w aikido, unieszkodliwią przeciwnika można bez trwałego uszczerbku dla jego zdrowia. Atakujący już popełnił błąd próbując atakować, a my próbujemy ocalić go przed następstwami jego czynu.
Trening aikido rozpoczyna się i kończy ukłonem. W trakcie samego treningu można wyróżnić osobę, która dokonuje ataku - (uke), oraz wykonującego technikę (tori). Obie role są bardzo ważne. Atakujący ma wyprowadzić zdecydowany atak, podczas gdy tori wykonując odpowiednią do ataku technikę ma go unieszkodliwić, wyprowadzając z równowagi jego centrum i w płynny sposób kontrolując ruch (już) układu atakujący i broniący się zakończyć walkę techniką stosowną do danego momentu. Obaj trenujący uczą się kontroli nie tylko własnego ciała i przeciwnika, ale także refleksu, rozwijają intuicję i uczą się szybkiego reagowania na rozwój sytuacji. Sprawdzają się w konfrontacji z zagrożeniem i uczą się jak reaguje ich umysł i przeciwnika na zmieniające się warunki. Z czasem rozwija się u nich zdrowa pewność siebie i wzajemny szacunek. Ćwiczący bowiem na treningach rywalizują nie między sobą, ale z własnymi słabościami wraz poznając siebie.
Sam twórca aikido Morihei Ueshiba nie zezwalał na współzawodnictwo na treningach, nie tylko ze względu na niebezpieczeństwo przy niektórych technikach, ale także na samą ideę aikido, dla której rozwiązanie konfliktu poprzez bezpośrednią walkę jeżli tylko jest taka możliwość powinno być unikane.
„Aikido nie jest sztuką niszczenia lecz sztuką życia, dobroci, pokoju oraz miłości natury.” Morihei Usehiba – twórca aikido
Japońska sztuka samoobrony, jaką jest aikido, wyróżnia się spośród innych podejściem do samego aktu ataku. Cechuje ją nacisk jaki kładzie na moralny i psychologiczny wymiar działań oraz na odpowiedzialność za zdrowie i życie drugiego człowieka w całym procesie treningu i walki. Jednocześnie, pochodząc od japońskiej sztuki walki mieczem (kenjutsu), skoncentrowana jest na błyskawicznym reagowaniu na ruchy atakującego, tak by w sytuacji, gdy walki nie da się uniknąć unieszkodliwić przeciwnika jedną techniką (cięciem). Brak rywalizacji, który cechuje aikido, buduje zdrową atmosferę przy której trenujący rozwijają nie tylko swoją sprawność fizyczną i ciało, ale także siłę ducha, kształcą osobowość i opanowują własne słabości.